De belofte van brede welvaart
Een korte geschiedenis van het Nationaal Netwerk Brede Welvaart
door Marijn Molema
Over de auteur
prof. dr. Marijn Molema
Bij Planbureau Fryslân signaleert Marijn behoefte aan kennis en leren bij bestuurders, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties. Daarnaast bekleedt hij de bijzondere leerstoel ‘Regionale Vitaliteit & Dynamiek’ aan de Rijksuniversiteit Groningen en is hij secretaris van het programmaberaad van het Nationaal Netwerk Brede Welvaart.
In 2022 sloegen zes regionale kennisbureaus en vier ministeries de handen ineen: een Nationaal Netwerk Brede Welvaart was geboren.
Het doel van dit netwerk is om samen sneller te leren hoe ‘brede welvaart’ vertaald kan worden naar de (decentrale) beleidspraktijk. Het middel bestaat uit vijf Communities of Practice waar geleerd wordt van concrete casuïstiek. Alle inzichten worden bij elkaar geraapt en opgehangen aan de overkoepelende vraag: wat werkt wel, en wat werkt niet als we ‘brede welvaart’ willen gebruiken als een leidend beleidsconcept voor lokale en regionale ontwikkeling?
Een lappendeken van behoeften en belangen
Het Nationaal Netwerk Brede Welvaart wordt belichaamd door geëngageerde beleidsmakers, onderzoekers en bestuurders. Samen wordt gezocht naar manieren om voorbij het bbp tot beter beleid te komen dat de kwaliteit van leven van mensen verbetert, hier en nu, later en elders. Hoe houden we de lappendeken van behoeften en belangen een mooie deken, die aan de inwoners van alle gebieden van Nederland warmte geeft, wetende dat daar soms lastige en harde keuzes in te maken zijn?
Bernard ter Haar maakt als topambtenaar een treffende typering wanneer hij de potentie drievoudig samenvat. Brede welvaart kan gebruikt worden om beleid meer integraal maken. Het kan bovendien zorgen voor een lange termijn oriëntatie. En brede welvaart kan ook leiden tot een meer democratisch geladen beleid, wanneer dit beleid meer van onderop tot stand komt. Hans Mommaas, voormalig directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving en voorzitter van het Programmaberaad, spreekt in dit verband van een broodnodige ‘vermaatschappelijking van beleid’.
Hoe houden we de lappendeken van behoeften en belangen een mooie deken, (...) wetende dat daar soms lastige en harde keuzes in te maken zijn?
De belofte van brede welvaart
Kan de (drievoudige) belofte van brede welvaart worden ingelost? Als we daarin niet geloofden, dan was het netwerk nooit zo energiek geworden. Tegelijkertijd komt de vertaalslag niet vanzelf tot stand. Experiment, reflectie en leren zijn noodzakelijk. Dat gebeurt, zoals gezegd, in de Communities of Practice (CoP’s). Deze thematisch ingerichte leerkringen zijn nu halverwege een tweejarige periode, waaraan zo'n 70 deelnemers zich gecommitteerd hebben. De tussentijdse resultaten worden in dit magazine gedeeld.
Elke Community heeft een coördinator die zorgt voor moderatie en voortgang in het leren. In de artikelen in dit magazine hebben zij de veelheid van impressies, inzichten en uitdagingen vertaald naar voorlopige probleemanalyses. Want op iedere weg van theorie naar praktijk staan oude gebruiken in de weg, en praktische bezwaren. Hoe maak je brede welvaart hanteerbaar voor de beleidspraktijk? Welke mechanismen in het beleidsproces werken remmend, waar ligt de uitdaging om zaken anders en beter aan te pakken?
Verdiepende fase
Probleembeschrijvingen vormen de basis voor oplossingsrichtingen. Deze vinden we ook in dit magazine, zij het nog zoekend en voorzichtig. In het resterende deel van 2024 komen de Communities of Practice in een verdiepingsfase. Beoogde oplossingsrichtingen kunnen daarbij getoetst worden en, vanuit de praktijkcasussen, nog beter toepasbaar gemaakt worden. Welke instrumenten en aanpakken voor de implementatie van brede welvaart werken, en waarom werken ze?
Vanuit een positieve insteek zullen remmende factoren ook beter onder woorden gebracht worden. Welke beleidsmatige routines moeten worden doorbroken? En welke elementen in ons publiek-maatschappelijke bestel dienen mee te veranderen op de weg naar brede welvaart? Dit zijn de leidende vervolgvragen waarmee het Nationaal Netwerk Brede Welvaart haar collectieve zoektocht vervolgd.